Kỳ 2: Đảo yến - đời người

Sau nghề là “nghiệp”

Sau buổi lấy tổ yến, tôi gặp hai anh Hải và Hoàng, mong biết kỹ hơn về nghề lấy tổ yến. Anh Hoàng cho biết, người thợ lấy tổ sợ nhất là phân yến. “Vào sâu trong hang kín như bưng, phân chim phủ dày dưới đáy hang bốc lên mùi hăng nồng rất khó chịu. Phân chim quyện với mồ hôi, thấm vào các vết xước do đá cắt rất xót, lại có lượng xút cao nên ăn mòn da rất nhanh”, anh Hoàng nói.

“Đôi khi, gặp khe núi quá hẹp, phải cởi áo, mặc độc chiếc quần lót mỏng cho dễ di chuyển, kiến cắn cũng phải “nhịn” đau”, anh Hải cho biết. Theo các anh, khai thác yến sào là nghề rất gian khổ, luôn đối mặt với hiểm nguy mà “có kể cả ngày cũng không hết chuyện”.

Khai thác tổ yến đã khó khăn, bảo vệ tổ yến cũng gian nan không kém. Những người bảo vệ đảo yến quanh năm phải sống trên đảo, trong những căn nhà cheo leo trên vách đá như những chàng Robinson thời hiện đại. Xưa kia, người làm nghề canh gác và phu hái yến sào gặp rất nhiều gian nan, nguy hiểm. Họ thường xuyên bị bọn hải tặc uy hiếp, giết hại để cướp sản phẩm, nên những người gác đảo thời đó phải giỏi võ, thạo bơi lặn, leo trèo, chịu đựng thiếu thốn mọi bề.

Cách đây vài chục năm, cuộc sống người giữ đảo yến vẫn gặp nhiều khó khăn. Anh Nguyễn Ngọc Quý ở đảo Hòn Sam nhớ lại: “Ngày trước, phương tiện liên lạc còn khó khăn, chúng tôi phải gửi thư tay cho gia đình. Sau này, điều kiện khá hơn, những người canh giữ đảo yến được trò chuyện với gia đình qua bộ đàm công ty, nhưng cũng rất hạn chế…”. “Việc dạy dỗ con cái phó mặc cho vợ ở nhà. Có những lần vợ nhắn ra con bị ốm, cũng lo lắm nhưng đành chịu, không thể bỏ đảo mà về”, anh Dương Văn Sơn, đồng nghiệp của anh Quý kể. Vất vả là vậy nhưng những công nhân này vẫn luôn yêu nghề, một lòng với đảo.

Trong số họ, không ít người đã gắn bó với các đảo yến từ 20 - 30 năm, như các anh Nguyễn Ngọc Quý và Dương Văn Sơn ở đảo Hòn Sam, anh Lê Văn Định và Võ Huy Hoàng ở đảo Chà Là…

Tình người với đảo

Trước đây, khi việc mót yến chưa bị cấm, cứ sau mỗi mùa thu hoạch, người dân Vũng Me, bãi Trũ (phường Vĩnh Nguyên, Nha Trang) vẫn thường tranh thủ kiếm thêm thu nhập. Anh Cam nhớ lại: “Mỗi lần xong vụ yến là hàng trăm người ào ào đổ ra các đảo mót yến. Họ dùng dây, cây tre… leo lên các vách đá để cạy chân tổ yến còn sót lại. Thậm chí, khi đang còn vụ khai thác, nhiều người cũng vào mót yến.

Vì thế, đã xảy ra không ít vụ đụng độ giữa lực lượng bảo vệ với những người này”. Đã có lần, người mót yến tranh nhau lên giàn giáo quá đông, khiến giàn bị sập, dẫn đến thương vong. Quá trình mót yến cũng gây náo động, làm ảnh hưởng môi trường sống của chim yến. Đến năm 1997, việc mót yến bị cấm hoàn toàn, những người bảo vệ loài chim này mới “dễ thở” hơn.

Ngoài ra, để bảo vệ môi trường sống cho đàn yến, họ còn phải canh chừng, không cho ngư dân dùng thuốc nổ đánh cá ở vùng biển quanh các đảo yến và tìm cách tiêu diệt kẻ thù của chim yến như chim cắt, chuột… Sổ nhật ký của các đảo yến còn ghi lại cụ thể những lần bảo vệ đảo phối hợp với Bộ đội Biên phòng bắt giữ các vụ dùng thuốc nổ đánh cá trên biển.

Hiện nay, Công ty yến sào Khánh Hòa có hơn 270 công nhân sống trên đảo để bảo vệ yến sào. Những năm gần đây, đời sống người canh giữ đảo yến đã ngày càng tốt hơn nên anh em rất yên tâm làm việc. Mỗi tuần 1 lần, tàu từ đất liền ra đảo tiếp tế thực phẩm, đưa báo và đón anh em thay nhau về thăm nhà. Cuộc sống ở đảo tuy có buồn nhưng đậm nghĩa tình. Tại những đảo lớn như Hòn Nội, mỗi chiều về, anh em lại tập trung chơi bóng chuyền. Ở các đảo nhỏ như Hòn Sam, Hòn Đụng… người giữ yến giải khuây bằng những ván cờ tướng, hay những bản guitare trầm bổng.

Cuộc sống của họ cứ trôi đi bình dị như vậy. “Ngày nào tôi cũng liên lạc với gia đình qua điện thoại di động. Công ty rất quan tâm đến con em cán bộ công nhân viên, nên ở đảo mình rất yên tâm công tác”, anh Quý tâm sự. Trong chuyến ra đảo yến lần này, chúng tôi hết sức bất ngờ bởi việc quản lý và khai thác yến sào rất chặt chẽ và hiện đại. Hầu hết những hang yến lớn đều lắp đặt camera quan sát, đội kỹ thuật của công ty cũng thường xuyên kiểm tra kích thước tổ yến, theo dõi thời tiết để lên lịch khai thác hợp lý nhất.

Đặc biệt, nhờ sử dụng một số giải pháp như chống mưa, ngăn đập chống sóng… nên sản lượng yến sào tăng rất nhanh. Sau chuyến thăm đảo trở về, anh Lê Hữu Hoàng - Giám đốc Công ty TNHH Nhà nước một thành viên yến sào Khánh Hoà, hồ hởi cho biết năm nay công ty thu được hơn 3,1 tấn yến sào, cao nhất từ trước đến nay. Nghề yến sào Khánh Hòa đang ngày càng phát triển, nhất là khi công ty đã thành công với mô hình nuôi yến trong nhà lấy tổ.

Siêu thị yến sào